Vroegkinderlijk trauma is een breed begrip. Want hoe vroeg is vroeg. In dit artikel een nadere beschouwing over hoe vroeg vroegkinderlijk trauma al kan ontstaan. Hoe genen in het kind daardoor worden beïnvloed. Hoe zelfafwijzing daardoor ontstaat. Daarnaast hoe vroegkinderlijk trauma op latere leeftijd leidt tot gezondheidsklachten.
Hoe vroegkinderlijk trauma al heel vroeg kan ontstaan.
Met een bedrukt gezicht zit ze tegen over me. De levenslust is er niet echt meer. Ineengezakt doet ze haar verhaal. Na een aantal vastgelopen relaties is zij de zin van het leven helemaal kwijt. ‘Het hoeft niet meer’ geeft ze vlak aan. ‘En toch zit je hier’ zeg ik.
Tijdens de eerste sessie wordt al duidelijk dat ze niet een bepaald fijne ontwikkeling heeft gekend. Ongewenst. Een moeder die vaak aan het werk was. Daardoor zich weinig bekommerde om haar. En eigenlijk was ze als kind een last aan het been van moeder.
Haar moeder leefde in de tijd dat ze zelf jong volwassen was een onstuimig leven. ‘Seks, drugs en rock en roll’ aldus Mascha, wiens naam met toestemming is veranderd, was onder die omstandigheden verwekt.
Niet uit liefde. Doch door, zoals haar moeder het destijds benoemde, onder een bedwelmend intermezzo. De druk van de grootouders destijds om abortus te overwegen was groot. Echter de moeder van Mascha wilde haar behouden. Echter was ze niet in staat om Mascha te bieden wat ze nodig had. Liefde!
Vaak was er oppas. Of dat ze bij haar opa en oma logeerde. Maar ook weet ze nog goed te herinneren dat er vaak vreemde mannen in huis logeerden. ‘Mijn moeder had een erge behoefte aan aandacht’ aldus Mascha. En nog. Mijn moeder is, zoals ik het beleef, altijd kind gebleven’.
Op vrij jonge leeftijd is Mascha het huis uit gegaan. Ze ging samenwonen bij een vriendin die al op kamers woonde. En toen ging ze herhalen wat ook haar moeder deed ” Seks, drugs en rock en roll”.
Hoe omgevingsfactoren genen beïnvloeden
Bovengenoemde is een spijtig voorbeeld van vroegkinderlijk trauma. Een trauma wat al voor de conceptie is ontstaan. Mascha is niet vanuit liefde verwekt. Dit is al een cruciaal moment en beïnvloedt de ontwikkeling van de foetus in hoge mate.
Wat waren de omstandigheden voor de bevruchting. Was er een verlangen vanuit liefde naar een kind? Was je als ouder eraan toe? En zagen beide ouders ernaar uit om het kind te ontvangen. Of vond de bevruchting plaats door andere omstandigheden. Was er een omgeving van druk, geweld, verdoving. Al die omstandigheden dragen zorg voor een imprint in de genetische kwaliteit.
Voordat mijn moeder mij baarde had ze al een kind verloren. De angst om weer een kind te verliezen heeft altijd doorgewerkt in mij. Uit epigenetisch onderzoek kunnen we dit nu ook beter begrijpen. Door angst en/of andere emoties worden de genen beïnvloedt. En die genen worden doorgegeven aan de baby. Waardoor op latere leeftijd problemen ontstaan. Daardoor ontstaat o.a. de vatbaarheid voor angst, somberheid en meer gevoelig zijn voor ongezonde stress (distress).
Een onderzoek in Nederland bij vrouwen die zwanger werden in de hongerwinter van 1944/1945 is over de gehele wereld gegaan. Vrouwen die zwanger waren en normaal ca. 2400 calorieën op een dag nodig hadden kregen echter ca. 700. Kinderen die in die periode waren verwekt kwamen op de wereld met een verlaagd gewicht. Daarnaast kampten ze op later leeftijd met gezondheidsklachten zoals hun gewicht (obesitas) en diabetes 2. Hun kinderen, dus de kleinkinderen, kampten daar eveneens mee. Dit is een voorbeeld van epigenetische uitwerking.
Daarnaast zijn omgevingsfactoren ontzettend belangrijk voor de ontwikkeling van de foetus. Gebruikt een moeder alcohol, nicotine, drinkt ze of gebruikt ze middelen. Zorgt ze voor gezonde voeding. Doet ze dit niet dan is de kans erg groot dat er klachten in het kind ontstaan. Wederom doordat de genen zijn beïnvloed.
Maar ook geweld, hoge mate van ongezonde stress, angst, somberheid, werken door in de foetus. Het kind en de latere volwassene krijgt daarmee te maken. Wat zich weer veelal uit in een scala van lichamelijke en psychische klachten.
En dan is er het contact wat de moeder maakt met de foetus. Ook dit contact is enorm belangrijk. Het nog jonge kind streeft al naar contact. Haar stemgebruik, de handen op de buik, neuriën, dit alles laat het kind weten: je bent welkom.
Je niet welkom voelen
Kinderen met vroegkinderlijk trauma voelen zich niet altijd welkom. Immers er was niet altijd een welkom. Vaak waren ze de ouder(s) meer tot last.
En zo ook heeft de moeder van Mascha haar dit vaak laten weten. Door jou moet ik nu bijna iedere dag werken. Denk je dat ik het leuk vind dat ik mezelf eens geen mooi kledingstuk kan kopen. En doordat jij er bent kan ik nooit eens doen waar ik zin in heb.
Daardoor heeft Mascha vele overtuigingen ontwikkelt, waarin de overtuiging: ik doe er niet toe, alle dagen weer onbewust bevestigd dient te worden. Maar ook dat gevoel van niet welkom zijn ligt diep verankerd in haar psyche en lichaam.
Dat gevoel van welkom is zo ontzettend belangrijk voor de baby. Iedere teder volle aanraking. Hetzij met de stem, de handen, huid is daarin een bevestiging. Daardoor zal de baby, wat een en al liefde is, dit alleen maar meer gaan uitstralen.
Zo kan vroegkinderlijk trauma dus al heel erg vroeg in het leven ontstaan. In bovengenoemd voorbeeld dus al voor de bevruchting.
Vroegkinderlijk trauma is meer. Al eerder sprak ik over omgevingsfactoren. In het kort enkele daarvan:
- Hoe liefdevol ouders met elkaar omgaan
- Is er voldoende liefde naar het kind
- Zijn er vaak woorden of erger ruzie, geweld
- Zorgt de moeder goed voor haar zelf
- Zijn er zorgen binnen het gezin
- De afstemming van de moeder naar het kind
- Voelt het kind zich veilig, beschermd, gezien, vertrouwd
- Mag het kind een gezonde wil ontwikkelen
- Is er ruimte voor de verlangens en behoeften van het kind
- Krijgt het kind gezonde voeding
- Is er liefde van de ouders naar het kind
De kritische fase
Van baby naar peuter is eveneens een zeer belangrijke fase. Zo kun je de fase van de conceptie tot die fase de kritische fase noemen.
Hier ervaart het kind immers of het welkom is. Daardoor gaat het zich hechten en binden. Ontzettend veel psychische klachten bij kinderen en volwassenen zijn de resultante vanuit deze periode. Vaak zijn ze onveilig gehecht.
Wat ik ontzettend vaak tegenkom is dat mensen zich niet goed kunnen hechten. Daardoor moeite hebben met het vormgeven van de intimiteit. Zelfafwijzing is een gevolg daarvan. In de volwassen levensfase uit dit zich vaak in verbroken relaties. Immers wat is intimiteit. Hoe maak ik contact in liefde met mezelf.
Door de zelfafwijzing ontstaan vaak psychische en lichamelijke klachten. In het boek, mijn lichaam, mijn trauma, mijn ik, van de hoogleraaar Franz Ruppert en de arts Harald Banzhaf worden de effecten daarvan besproken.
Daarnaast is er het ACE onderzoek. De effecten van vroegkinderlijk trauma op gezondheidsklachten. Hoe op volwassenleeftijd gezondheidsklachten ontstaan ten gevolge van vroegkinderlijke traumatisering.
De vroegkinderlijke traumatisering bij Mascha heeft gezorgd voor zelfafwijzing. Zij kon de intimiteit niet aan. Doordat ze niet welkom was heeft zij zich niet gezond (veilig) kunnen hechten aan haar moeder. Onbewust regisseerde altijd die oersterke overtuiging: ik doe er niet toe. Deze verbinding was zo sterk dat ze relaties niet aan kon. In de beleving van Mascha deed zij het nooit goed. Ze was het niet waard om van te houden.
De behandeling van vroegkinderlijk trauma dient zorgvuldig te worden afgestemd. Maatwerk. Het zijn vaak lange trajecten. Niet altijd is er dat geduld, wat ik ontzettend goed begrijp. Echter geduld in deze is juist zo ontzettend belangrijk. Vroegkinderlijk trauma laat zich niet in een half jaar oplossen. Daar is meer tijd in nodig.
Wil je meer weten over vroegkinderlijk trauma? Op onze site kun je er meer over vinden. Zo ook enkele artikelen die ik eerder over dit onderwerp heb geschreven.
Voorts zijn er goede boeken over geschreven waaronder vroegkinderlijk trauma van Franz Ruppert.
Wil je een afspraak maken? Je bent meer dan welkom.
Meindert Telkamp
Psychosociaal therapeut bij Persona in Appingedam en Winschoten.