Het is niet jouw schuld

Het is mijn schuld denkt het kwetsbare kind

Met diep betraande rode ogen keek ze me aan na, een voor mijn gevoel, een minuten lange stilte. Een welkome stilte. Juist bedoeld om de woorden die ik eerder had uitgesproken diep te laten resoneren in haar zelf. ‘Dus ik kan er helemaal niets aan doen?’ , vroeg ze met een stem die ik inschatte op 9 jaar. Nee, antwoordde ik. Jij kunt er niets aan doen. Waarop ik de woorden nog eens herhaalde: “het is niet jouw schuld dat je moeder het gezin verliet en je stiefmoeder moeite met je had” .

Ik zie het zo vaak terugkomen. Die diep verankerde schuldgevoelens verbonden aan leeftijden waarop zich een intens trauma heeft voltrokken. Zo ook bij haar. Haar vader overmand door verdriet kon zijn draai niet meer vinden. Hij vond zijn verdoving in de alcohol waardoor hij onbereikbaar werd voor Annemieke (voor haar vader een overlevingsstrategie).

Enkele maanden later ontmoette hij een andere partner. Echter zij kon haar liefde niet aan Annemieke tonen.

Annemieke kon niet anders dan het kind in haar diep weg stoppen waardoor overleving restte.

Het drama van de liefde

Annemieke, wiens naam met toestemming is gefingeerd, consulteerde me. Een goede vriendin had geadviseerd hulp te gaan zoeken. Ik ben de weg kwijt aldus Annemieke. Voortdurend kom ik relationeel gezien in de problemen. Dan ontmoet ik een leuke jongen, doch na verloop van tijd gaat het fout. Ik durf gewoon weg geen relatie meer aan te gaan.

Al snel werd duidelijk dat Annemieke de ware intimiteit met haar zelf was kwijt geraakt. Door het vertrek van haar moeder destijds uit het gezin moest ze overleven. Waardoor ze en voor zichzelf en later een poos voor haar vader moest zorgen. Haar wereld werd een zorgelijke wereld. Die zorgen namen toe door de komst van een stiefmoeder die ze als kil en afstandelijk heeft ervaren.

We hadden eerst elkaar aldus Annemieke.  Zeker was het niet fijn om een vader te hebben die zo leed. Vaak trok hij zich terug en even later was hij onder invloed. Vriendinnen mee naar huis nemen?  Ik keek wel uit. Later kwam mijn stiefmoeder in ons leven. Ze bemoeide zich met alles. Mijn vader die dacht zijn geluk weer gevonden te hebben zag ik eerst helemaal opleven. Maar hij was zich zelf niet meer. Hij werd geleefd.

Met mij, doelend op haar stiefmoeder, bemoeide ze zich nauwelijks. Ja, commentaar leveren. Er mankeerde van alles aan me. Ik heb die jaren als vreselijk ervaren. Ik zat dan ook veel op mijn kamer en trok me terug (waardoor de zelfafwijzing alsmaar groter werd).

Mijn gitaar was in die tijd ontzettend belangrijk voor me. Ik heb destijds het gemis en mijn verdriet in muziek weten te vertalen. Nog immer is muziek ontzettend belangrijk in mijn leven.

Het behandeltraject

De ware intimiteit met je zelf kwijtraken en de uitnodiging om dat te herstellen.  Voor Annemieke was dat een ware uitdaging. In de allereerste plaats om inzicht te krijgen in haar zelf. De delen en de dynamiek ertussen te begrijpen. Ervaren wanneer ze werden getriggerd om vervolgens leren om daar op een gezonde wijze mee om te gaan.

Contact maken met een kindsdeel in haar om te rouwen was een volgende stap. De pijn met betrekking tot de scheiding was heftig. Tijdens een mooi ontroerend moment, ik zal dit nimmer vergeten, begon ze te zingen. Een liedje die ze op 11 jarige leeftijd had geschreven resoneerde zo erg dat ik het niet meer droog hield. Dit zijn van die momenten waarop rouw zo intens wordt geheeld.

Daarnaast was er veel pijn gericht op haar vader. Hem hebben we tijdens haar traject de gelegenheid geboden langs te komen. Hij durfde dit echter niet aan. Dat was voor Annemieke confronterend. Tijdens een sessie gaf ze aan dat ze zijn beslissing respecteerde. Dat is immers aan hem, zei ze. Hij wil dit niet dan moet ik dit respecteren toch?  Ja, rationeel gezien had ze helemaal gelijk. Echter was er nog die pijn in haar van dat kleine meisje. Middels een lichaamsgerichte benadering hebben we daaraan gewerkt.

Het laatste stadium in haar traject was het neutraliseren van de angst. Immers vele relaties liepen stuk omdat er angst ontstond dat de relaties stuk gingen lopen. De angst voor een scheiding gijzelde nog immer onbewust haar leven.

In een opstelling hebben we dit uitgewerkt. Enerzijds hebben we de liefde opgesteld. Anderzijds de angst. Daarnaast Annemieke. Die twee polen hebben we uitgenodigd met elkaar in contact te komen. Wat dan gebeurt is zo ontroerend en uiteindelijk bevrijdend waardoor Annemieke zich weer gezond kan verbinden met een ander.

Inmiddels heeft Annemieke een relatie. Een relatie die naar ik begrijp gezond is en al geruime tijd stand houdt. De liefde stroomt weer in haar leven. Maar ook staat ze zelfbewuster in het leven. De zelfafwijzing is verdwenen.

Generationele verstrikkingen

Kinderen die op jonge leeftijd worden geconfronteerd met een verlies ervaring kunnen gebukt gaan onder intense schuldgevoelens. Vaak ontstaat daardoor zelfafwijzing. Een voortdurende innerlijke criticus die laat weten dat het jouw schuld is.

Ik zie dit ontzettend vaak voorbijkomen. Dat in ons op volwassen leeftijd iets ontstaat waardoor lijden ontstaat. Maar is dit van jou? Ik ben van mening dat vele psychische klachten een gevolg zijn van generationele conflicten. Dat het lijden in je eigen ouders resoneert in jou. We noemen vanuit het systemisch werk dit ook wel verstrikkingen.

Zelf noem ik het af en toe wel eens verstikkingen. Regelmatig zie ik namelijk in sessies voorbijkomen hoe verstikkend die periode is geweest. Is het dan niet begrijpelijk dat iemand op jonge leeftijd problemen krijgt met eten?  Of op latere leeftijd problemen ervaart in de darmen?

Met name in de meest kwetsbare periode van je leven ontstaan deze verstrikkingen. Immers je bent dan toch helemaal aangewezen op je ouder(s).

Vaak kijken we op naar onze ouders. We zien ze als sterk. We ervaren ze als een boegbeeld of als wijs. Maar ook hun zijn eens kind geweest. Ook in hun zijn delen aanwezig. Daar ontkomt geen mens aan. De Belgische bekende psycho- en relatie therapeut Rika Ponnet heeft terecht gezegd dat we allen zijn getraumatiseerd.

Om ons zelf te begrijpen dienen we niet alleen kennis te maken met onze ouders. Doch ook met hun ouders. Zo komt het met regelmaat voor dat we al  3-4 generaties terug gaan om een klacht echt helemaal te duiden en te helen.  Het is dus niet jouw schuld dat je wordt geconfronteerd met klachten.

Een kanttekening daarbij is op zijn plaats. Klachten kunnen natuurlijk altijd ontstaan na een onverwachtse gebeurtenis. Maar ik hoop dat je dit doorziet en ook gezien het praktijkvoorbeeld begrijpt waar ik hier op doel.

 

Meindert Telkamp

psychosociaal therapeut

Meer informatie of wellicht een afspraak?

Bel ons daartoe gerust of stuur een bericht.