de behandeling van vroegkinderlijk trauma is maatwerk

Vroegkinderlijk trauma of traumatisering.  Vaak is het schrikken wanneer je deze woorden leest of hoort nietwaar. Immers het woord trauma associeer je vaak met heftige pijnlijke zaken. En, Ja, helaas komt dit voor. Maar vroegkinderlijke traumatisering kan zich veel subtieler ontwikkelen.

Het zou zeldzaam zijn om iemand te vinden die ongedeerd, door emotionele wonden, door de kindertijd heeft gereisd. Het zal je misschien verbazen om te lezen dat veel van deze onbewuste wonden een schijnbaar onschadelijke oorsprong hebben. En misschien weet je niet eens dat je ze draagt.

In de tijd dat je nog als jonge baby in ontwikkeling was voelde jij je wellicht al bedreigd in je voortbestaan. Dit kan al bij de conceptie of op enig moment in de utero zijn gebeurd. Maar in de ontwikkeling van jou als kind heb jij je wellicht al helemaal afgestemd op je moeder. Hoe ze was. Wat ze deed en hoe zij omging met haar emoties, gevoelens en stress. Voor een groot gedeelte heeft dit juist gezorgd voor de ontwikkeling, lees afstemming, van jouw zenuwstelsel.

Dit kan verklaren waarom je moeite hebt met je eigen gevoelens en emoties. Waarom je direct hyper reageert. Of zelf helemaal niet in staat bent om te reageren. Wat maakt dat je vecht, vlucht of bevriest tijdens stressvolle gebeurtenissen.  Hoe of het komt dat je moeite hebt met intimiteit of seksualiteit. Ontzettend veel psychische, maar ook lichamelijke klachten, zijn een gevolg van het ontstaan van die kwetsuren in de meest kwetsbare levensfasen van je leven.

Microtraumata

Deze microtrauma’s, ook wel vroegkinderlijke traumatisering genoemd, komen helaas vaak voor. Echter worden deze niet altijd even goed herkent en daardoor behandeld.  Deze microtrauma’s regisseren. onbewust,  je gedrag en hebben jouw identiteit mede gevormd. Door deze kwetsuren leef je vaak vanuit overlevingsstrategieën. Waardoor je overleeft.

Gevolgen van deze microtraumata zijn o.a.:

• • intimiteit en hechtingsproblemen
  • afstemming van je behoeften
  • negatief zelfbeeld
  • anderen niet vertrouwen
  • problemen in het vormgeven van een gezonde autonomie
  • emotie regulatie problemen
  • problemen met stress regulatie
  • daarnaast vaak een verscheidenheid aan lichamelijke klachten ( ontstekingen, darmklachten, hartklachten, rugklachten, blaasproblemen etc.)

Wetenschappelijk onderzoek. o.a. het ACE onderzoek,  maar ook (epi) genetisch onderzoek,  heeft aangetoond dat vele gezondheidsklachten daarvan het gevolg zijn.

‘Kind , wees welkom, wat heerlijk dat jij er bent en dat jij jij bent. Ik zal je koesteren, voeden en vasthouden’

(uit: terugkeer van een verloren kind – Aleid Schilder)

Een ideale aankomst in deze wereld zoals hierboven omschreven dat is niet voor een ieder weggelegd. Vaak komt dit omdat ouders in hun opvoeding zelf kwetsuren (microtraumata) en verkrampingen hebben opgelopen. Deze geven ze vaak onbewust, en daardoor transgenerationeel, weer door aan de eigen kinderen.

Daarnaast is het ontzettend moeilijk om liefde te geven aan de ander wanneer je dit niet (meer) in jezelf voelt!  Door je eigen kwetsuren is er vaak een eigen negatieve en veroordelende blik op je zelf nietwaar.

Vroegkinderlijk trauma en de gevolgen daarvan worden in mijn ogen behoorlijk onderschat. Aan de ene kant is er niet of onvoldoende aandacht voor.  Waarmee ik bedoel dat de kennis van de hulpverlener daartoe niet altijd even toereikend is. Daarnaast richt de aandacht zich al snel op de symptomen waardoor medicalisering dreigt.

Onder vroegkinderlijk trauma versta ik de periode vanaf de conceptie t/m de geboorte. Dat is de prenatale periode. Daarnaast de perinatale en postnatale periode. Dat is de geboorte zelf en de periode t/m de zesde week na de geboorte. Vervolgens zijn er de levensfasen t/m het zevende jaar.

De invloed van trauma op het brein

Uit onderzoek van o.a. Prof.Dr. Bessel van der Kolk blijkt dat traumatische ervaringen, in de prenatale fase, al enorm van invloed zijn op de ontwikkeling van bepaalde delen in het brein. Daardoor ontstaan op latere leeftijd problemen met:

• stress regulatie
• emotie regulatie
• concentratie
• angstgevoelens
• somberheid
• paniek

Veiligheid

Jouw lichaam is voortdurend onbewust aan het screenen of het veilig is. Dat noemen we neuroceptie. Met name je autonoom zenuwstelsel is hierbij betrokken. Daarnaast de Nervus Vagus. Ook wel de zwervende zenuw genoemd.

Het zijn deze systemen die jou een gevoel geven van rust of juist onveiligheid. Wanneer er sprake is van vroegkinderlijk trauma dan zijn deze systemen erg gevoelig. Dat verklaart ook waarom je:

• met je ogen voortdurend aan het speuren bent of het veilig is
• oren gevoelig zijn in het opvangen van mogelijke signalen van gevaar
• ademhaling al snel ontregeld raakt
• hartritmevariatie snel kan veranderen
• vaak uit contact gaat (dissociatie)
• vaak kampt met weinig energie
• gevoelig bent voor angst of depressieve klachten

Vroegkinderlijke traumatisering is:

• veel stress van moeder tijdens de zwangerschap
• ongewenst zijn
• bevruchting heeft plaatsgevonden onder invloed van middelen
• geboorte verliep complex
• onveilige situatie thuis
• emotionele verwaarlozing
• onveilige hechting
• opgegroeid bij niet biologische ouder(s)
• overlijden ouder(s)
• scheiding ouders
• fysiek of seksueel overschrijdend gedrag ouder(s), broer of zus
• middelen gebruik in het gezin
• opgegroeid bij ouder(s) die zijn getraumatiseerd.

Vroegkinderlijk trauma zorgt op latere leeftijd voor psychische klachten. Daarnaast zijn er vaak ook lichamelijke klachten. Bijvoorbeeld allergieën, darmklachten, hartklachten, kanker, reumatische aandoeningen etc.

De prenatale periode

Een zeer belangrijke, maar ook onderschatte, levensfase is deze. De periode vanaf de conceptie tot de geboorte. In mijn werk kom ik met regelmaat tegen dat er blokkades zijn ontstaan in deze periode. Immers je bent nog zo kwetsbaar. Volkomen afhankelijk in hoe je moeder leeft. Maar ook hoe ze met je omgaat.

Wanneer je moeder stress ervaart tijdens haar zwangerschap dan ervaar jij dit ook. Je bent immers verbonden met haar via de navelstreng. Stresshormonen zoals cortisol en adrenaline bereiken je via deze weg. Maar ook toxische stoffen, door alcohol gebruik, roken of drugs, bereiken jou eveneens via deze weg.

Onvoldoende liefde

Daarnaast en niet minder belangrijk is er de liefde. Wanneer je moeder onvoldoende liefde voor haar zelf voelt dan kon ze dit ook niet uitdragen naar jou. Vaak komt dit doordat ze zelf getraumatiseerd is. Bevindt ze zich in een omgeving wat niet veilig voor haar is dan voel jij dit ook.

Bij de echo van een foetus van 16 weken wordt duidelijk dat er nog geen denkbrein (cortex) is. Wel echter zijn twee andere hersenonderdelen al aanwezig. Namelijk het gevoelscentrum (lymbisch systeem) en het reptielenbrein (aansturing lichaamsfuncties).

Deze twee hersenonderdelen bepalen of jij je:

• • veilig voelt
  • op je gemak voelt.

Een gezonde basis voor stressregulatie ontstaat dus al in de prenatale periode.

Symbiose trauma

Gezonde symbiose

Een gezonde symbiose is dat je moeder er helemaal voor je is. Ze biedt je voldoende liefde. Emotionele betrokkenheid. Je mag zijn wie je bent. Daardoor kun jij als kind je veilig hechten.

Ongezonde symbiose

Kon ze jou dit niet bieden. Dan ontstaat een ongezonde symbiose. Dat wil zeggen; een onvoldoende betrokkenheid van je moeder naar jou als kind. Emotioneel gezien kon zij de verbinding niet aan. Dan rest je als kind:

• aanpassing
• zelf opgave

Echter kan de reactie van de moeder ook leiden tot dominantie. Ze gaat je daardoor overheersen of onderdrukken. Daardoor krijg je niet de ruimte als kind om je te ontwikkelen. Er is sprake van een zekere mate van verstikking.

Ongewenst, dreiging en haat

Was je als kind ongewenst dan trok jij je terug. Overleven dient zich dan aan. Daardoor worden overlevingsdelen ontwikkelt.

Been je als kind opgegroeid in een omgeving waarin voortdurend dreiging was van lichamelijke of emotionele mishandeling? Dan kun je niet vluchten en ook niet terugvechten.  De enige optie is dan overleven. Daardoor ontstaan wederom overlevingsdelen.

Kinderen die worden gehaat leren zichzelf te haten. Ben je als kind het slachtoffer van woede en mishandeling? Dan sta je voor de opgave om dit te doorstaan en de eigen woede te beheersen.

Verwaarlozing

Ben je als kind emotioneel verwaarloosd? Daardoor ontstaat afwezigheid van basis behoeften, zoals:

• onvoldoende intimiteit
• afstemming
• voeding
• gehechtheid
• aanraking wordt dan ervaren als een diepgaande doch ondefinieerbare dreiging.

Op latere leeftijd ervaar je daardoor vaak problemen met een gezonde autonomie. Maar ook vaak intimiteit problemen. Je verlangens te uiten. Daarnaast gezonde grenzen aan kunnen geven.

Hoe je vroegkinderlijk trauma herkent

Trauma is overleven. Je kon ook niet anders. De pijn die je hebt ervaren is verdrongen. Daardoor ontstaat er een fragmentatie in het zelf.  De pijn wordt ingekapseld. Een overlevingsdeel houdt de wacht.

Om te overleven ga jij pleasen.  Of je trekt je terug of komt in verzet. Er is dus een voortdurend ervaren in hoe je het beste kunt overleven. En die strategieën pas je nu nog steeds onbewust toe. Dat is de erfenis van het trauma.

Signalen die duiden op sterke overlevingsmechanismen:

Lichamelijke klachten

• Gewrichtspijn
• Hoofdpijn
• Ernstige vermoeidheidsklachten
• Nek- en schouderklachten
• Maag- en Darmklachten
• Rugpijn
• Onverklaarbare lichamelijke klachten
• Onrustig slapen (terugkerende dromen)

Psychische klachten

• Stemmingswisselingen
• Concentratie problemen
• Hard voor jezelf. Nooit ziek.
• Hoge eisen stellen aan jezelf
• Moeite met intimiteit en/of seksualiteit
• Grote behoefte aan erkenning en waardering
• Je snel in de steek gelaten voelen
• Erg alert zijn en schrikkerig
• Je voortdurend aanpassen
• Controle willen hebben
• Wie je bent en wat je wilt? Je weet het niet
• Vermijden van ruzies en conflicten
• Voortdurende relationele problemen en aansturen daarop
• Kiezen of een besluit nemen is lastig
• Het voelt alsof je uit je lichaam bent

Behandeling

De behandeling voor vroegkinderlijk trauma is voornamelijk lichaamsgericht. Dit betekent dat jij zelf contact gaat maken met dat wat om aandacht vraagt. Praten over trauma heeft geen meerwaarde. Behalve dan voor psycho educatie.

Vroegkinderlijk trauma vraagt om gevoeld te worden! Werkvormen die ik daartoe inzet zijn:

• Adem therapie
• EMDR therapie
• Identiteitsgerichte psycho(trauma) therapie
• Lichaamsgerichte therapie
• Sensorimotorische psychotherapie

Het ACE onderzoek

Alle ingrijpende jeugdervaringen – van verlies en scheiding tot misbruik en verwaarlozing – kunnen een blijvend effect hebben op de gezondheid. Deze ervaringen kunnen veranderingen veroorzaken in ons biologische systeem, onze reactie op stress en onze vatbaarheid voor ziekte. En dat is niet iets wat alleen in oorlogsgebieden of extreme armoede gebeurt. Twee op de drie mensen hebben minstens één zo’n ervaring opgedaan.

In Amerika is tussen 1995 en 1998 een grootschalig onderzoek gedaan onder ca. 17.500 volwassenen uit de middenklasse. Er werd onderzocht of in de jeugd sprake was van traumatische ervaringen:

• Psychische geweld
• Fysiek geweld
• Seksueel geweld, misbruik
• Emotionele verwaarlozing
• Fysieke verwaarlozing
• Getuige zijn van geweld naar moeder
• Verslaafdheid binnen het gezin
• Psychische ziekte binnen het gezin
• Relatiebreuk ouders
• Gezinslid veroordeelt

Dit onderzoek heeft de naam ACE (adverse childhood experiences) gekregen. Hoe ingrijpende jeugdervaringen op latere leeftijd leiden tot gezondheidsproblemen. De resultaten van dit onderzoek lieten zien dat maar liefst 1 op de 3 mensen iets hadden meegemaakt uit bovenstaande lijst. Dus 1 op de 3 mensen is getraumatiseerd.

Uit genoemd onderzoek is gebleken dat vele geestelijke en lichamelijke klachten op latere leeftijd  kunnen worden veroorzaakt door vroegkinderlijk trauma. Thans staan de resultaten van dit onderzoek weer volop in de belangstelling. Bij uitgeverij Mens is een vertaling ontvangen van het boek Dr. Nadine Burke, ingrijpende jeugdervaringen en gezondheidsproblemen.

Recentelijk, in de zomer van 2019, zijn de onderzoeksresultaten bekend gemaakt naar aanleiding van kritiek op de jeugdzorg. Er zijn in ons land vele kinderen destijds getraumatiseerd. Deze jonge kinderen, die inmiddels wellicht zelf ouder zijn, hebben deze traumata onbewust weer doorgegeven aan hun kinderen.